VERGİ İNCELEMELERİ YETERLİ MİDİR? VERGİ İNCELEME RAPORLARI ÜZERİNE MÜKELLEFLER NELER YAPABİLİR?

 

GİRİŞ

 

Günümüz sosyal yaşamında vergiyle muhatap olmayan bir birey yoktur. Vergi hemen hemen hayatımızın her anında karşımıza çıkmaktadır. Modern çağlarda vergi, kamu harcamalarının yapılabilmesi için en önemli kaynak olmuştur.

Kamu idaresi, vergileri etkin bir şekilde takip ve tahsil edebilmek için vergi denetimi araçlarını kullanmaktadır. Bu araçlardan en etkilisi ise kuşkusuz vergi incelemeleridir.

 

Vergi İncelemesi Nedir? Neden Yapılır?

 

Çağdaş vergi sistemlerinde olduğu gibi Türk vergi sisteminde esas olan mükelleflerin beyanı üzerine vergilendirme yapılmasıdır. Ancak vergi idaresi çoğu zaman bunlarla yetinmemekte, bazen belirli sektörlerin bazen de hakkında vergi kaçırma yönünde ihbar bulunan gerçek ve tüzel kişilerin bildirimlerinin gerçeğe uygunluğunu vergi incelemesi yapmak suretiyle tespit etmektedir.[1]

Vergi incelemesi ile vergiyi doğuran olaya ilişkin olarak bütün verilen değerlendirilerek vergi mükelleflerinin beyan ettiği matrahların gerçek olup olmadığı tespit edilir.[2]

Vergi incelemesi, vergi idaresinin incelemeye yetkili kişileri tarafından, mükelleflerin bildirilen matrahının gerçeğe en yakın şekilde tespiti amacıyla gerek ilgili nezdinde gerekse karşıt inceleme ile defter, kayıt ve hesapların incelenmesinin yanında bir işletmenin fiili durumun araştırılması ve incelenmesi amacıyla stoklarda bulunun emtia ile bunların kayıtlara uygunluğunu içeren envanter incelemelerini de kapsamaktadır.[3]

Günümüzde vergi incelemesi kavramının içine, mükelleflerin bilinçlendirilmesi, eğitilmesi ve bu sayede vergi sisteminin güçlendirilmesi anlayışı da girmiştir.[4]

 

Vergi İncelemesinin Amacı Nedir?

 

Vergi incelemesinin temel amacı, ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak, tespit etmek ve sağlamaktır. Kuşkusuz vergi incelemesi ile tüm vergi mükelleflerinin daha bilinçli harekete etmeleri suretiyle vergi kayıp ve kaçağının önlenmesi amaçlanmakla birlikte, asıl olarak incelemeye tabi tutulan sektör ya da kişilerin gerçek durumlarının, kayıt ve beyanlarının uyumluluğu araştırılır. İncelemeye yetkili olanlar tarafından lüzum görüldüğü takdirde inceleme, işletmeye dahil iktisadi kıymetlerin fiili envanterinin yapılmasına ve beyannamelerde gösterilmesi gereken unsurların tetkikine de teşmil edilebilir.[5]

 

Vergi İncelemesini Kimler Yapabilir?

 

Gelir idaresinde görev yapan herhangi bir personel vergi incelemesi yapamaz. Vergi incelemesi yapacak personel yarışma ve yeterlilik sınavları sonucunda seçilen hukuk ve maliye alanlarında uzman personeldir. Vergi incelemesi; Vergi Müfettişleri, Vergi Müfettiş Yardımcıları, ilin en büyük mal memuru veya vergi dairesi müdürleri tarafından yapılır. Gelir İdaresi Başkanlığı’nın merkez ve taşra teşkilatında müdür kadrolarında görev yapanlar her hal ve takdirde vergi inceleme yetkisini haizdir. Gelir idaresinde görevli herhangi bir personel vergi incelemesi yapmaya yetkili olmadığı gibi vergi incelemesine yetkili olan denetim elemanın da hakkında inceleme yapacağı hususa ilişkin olarak yetkilendirilmesi gerekir. Kanunda sayılanlar dışındaki vergi memurlarının ise vergi inceleme yetkisi bulunmamaktadır. Diğer memurlar tarafından herhangi bir vergi incelemesi ve bunun sonucunda vergi inceleme raporu hazırlanması söz konusu değildir.[6]

 

Türkiye’de Vergi Denetim İnceleme Oranları?[7]

Yıllar	Sınırlı İnceleme	Tam İnceleme	Toplam İnceleme Sayısı
2015	129.209	30.291	159.500
2016	144.820	40.642	185.462
2017	92.034	26.992	119.026
2018	101.422	33.681	135.103
2019	94.571	33.849	128.420

 

2019 yılında 40.763 mükellef incelenmiş, incelenen mükellefler için tarhı istenilen toplam vergi tutarı 10.409.577.465 TL, kesilmesi önerilen toplam ceza tutarı ise 23.520.286.333 TL olmuştur.

 

2019 yılında vergi inceleme oranının yaklaşık %1,45 olduğu görülmektedir. 1991-2009 yılları arasındaortalamaolarakher 100 mükelleften sadece 2.89’u denetlenebilmiştir. İngiltere’de vergi inceleme oranlarına bakıldığında, 1980-1985 döneminde ortaklık hesaplarının%1.3’ü,diğerişletmelerinise%2.8’ivergimüfettişlerinceincelenmiştir.

Fransa’daisegenelvergiincelemeoranıgelirvekurumlarvergisimükellefleriaçısından % 3-4 düzeylerinde seyretmektedir. Bu oranlarabakıldığında ülkemizde vergi denetim oranınınnormal düzeyde olduğu söylenebilir.

 

Vergi Türleri İtibarıyla 2019 İnceleme Sonuçları

 

 

Vergi Türü	Bulunan Matrah Farkı	Tarhı İstenilen Vergi Tutarı	Kesilmesi Önerilen Ceza
Kurumlar Vergisi	5.241.626.858	963.755.191	1.856.676.064
Kurumlar Vergisi Geçici	6.580.469.405	*799.140.976	1.455.823.486
Gelir Vergisi	641.794.144	192.882.575	366.838.151
Gelir Vergisi Geçici	752.005.021	*71.929.783	120.298.804
KDV	10.765.510.091	6.408.853.514	16.577.329.526
BSMV	497.290.693	25.458.918	31.916.019
ÖTV	156.892.442	1.215.112.165	2.145.916.661
Damga Vergisi	14.374.145.242	76.650.822	77.145.485
Gelir Vergisi Stopaj	1.117.331.037	184.407.263	258.463.651
Kurumlar Vergisi Stopaj	1.725.003.518	201.312.923	194.445.980
Diğer Vergiler	2.887.121.815	270.073.335	435.432.506
TOPLAM	44.739.190.266	10.409.577.465	23.520.286.333

 

 

Vergi incelemelerinde en büyük pay vergi müfettişlerine aittir.2019 yılında 218’i Vergi Başmüfettişi, 2.810’u vergi müfettişi ve 5.224’ü vergi müfettiş yardımcısından olmak üzere 8 bin 252 vergi müfettişigörev yapmaktadır.

 

Vergi İnceleme Raporları Üzerine Neler Yapılır?

 

Vergi müfettişleri tarafından yapılan incelemeler üzerine hazırlanan vergi inceleme raporları üzerine şayet önerilen bir cezalı tarhıyat varsa, vergi daireleri tarafından düzenlenen ihbarnameler vergi mükelleflerine tebliğ edilir.

 

Tebliğ edilen ihbarnameler üzerine vergi mükellefleri bizzat veya yetki verdikleri bir avukat aracılığıyla cezalı tarhıyata karşı vergi mahkemelerinde dava açabilirler. Ayrıca, mükelleflerin uzlaşma ve ceza indirim talebinde bulunmak gibi hakları da bulunmaktadır.

 

Vergi müfettişleri tarafından hazırlanan raporlar üzerine tesis edilen işlemler her idari işlem gibi yargı denetimine tabidirler. İdari işlemler hukuka uygunluk karinesinden yararlandıkları için vergi inceleme raporlarıda aksi yargı yerlerince karara bağlanmadıkça hukuka uygun olarak kabul edilirler. Ancak her vergi inceleme raporu mutlaka doğrudur diye bir sonuç çıkartılamaz. Şayet mükellefler kendileri hakkında düzenlenen raporlarının hukuka aykırı olduğunu düşünüyorlarsa konuyu usulüne uygun bir şekilde vergi mahkemelerine intikal ettirmeleri yararlarına olabilir.

 

Sorularınız için: davavergi@gmail.com

Yasal Uyarı: Sitemizde yayınlanan yazılar telif hakları nedeniyle izin alınmaksızın ve atıf yapılmaksızın kullanılamaz. Yapılan atıflarda, MÜKELLEFHABER / www.davavergi.com adreslerinin belirtilmesi zorunludur.

 

 

[1]Şükrü Kızılot, Zuhal Kızılot, Vergi İhtilafları ve Çözüm Yolları, 13. Baskı, Yaklaşım Yayıncılık, Ankara,  Şubat 2008, s.54.

[2] Kızılot Şükrü, vd., Vergi Hukuku, Yaklaşım Yayıncılık 2.Baskı, Ankara, 2007, s.122.

[3] Ürel, a.g.e., s.257.

[4] İsmail Can, “Türkiye’de Vergi Denetimi Uygulaması ve Eleştirisi”,  Maliye Dergisi, 1981, S:53, s.66.

[5] 10.01.1961 gün ve 10703 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 04.01.1961 gün ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu, mad. 134.

[6] 10.01.1961 gün ve 10703 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 04.01.1961 gün ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu, mad. 135.

[7] Hazine ve Maliye Bakanlığı 2019 Faaliyet Raporu