Vergi borcunu sona erdiren hallerden birisi de zamanaşımıdır. Zamanaşımı kavramı tüm vergi mükelleflerini yakından ilgilendiren bir husustur. Zamanaşımı, kanunlarda belirlenen sürenin geçmesiyle vergi borcunun ortadan kalkması ya da artık vergi daireleri tarafından mükelleflerden vergi istenilememesi halidir.
Kanun koyucu zamanaşımı düzenlemesi ile vergi mükelleflerine önemli bir hak sağladığı gibi aynı zamanda kamu idarelerinin vergiden doğan alacağını uzun bir süre sonra istemesi nedeni ile meydana gelebilecek sorunlardan da kurtulmaktadır. Kamu alacağının uzun süre takip ve tahsil yönünden belirsizlik içinde kalması kamu idaresinin ve vergi mükelleflerinin yasal defter ve belgelerini uzun süre saklamalarını gerektireceğinden hukuki açıdan önemli olumsuzluklara yol açabilecektir.
Vergi hukukunda yer alan düzenlemeler ile zamanaşımı süresinin dolması ile vergi borcuna bağlı vergi aslı, vergi cezası ve vergi borcuna ilişkin feri alacaklar kendiliğinden ortadan kalkmaktadır. Kanun koyucu zamanaşımı müessesini 213 sayılı Vergi Usul Kanunu ve 6183 Sayılı Amme Alacakları Tahsil Usulü Hakkında Kanunda düzenlemiştir.
VERGİ USUL KANUNUNDA ÖNGÖRÜLEN ZAMANAŞIMI (TARH ZAMANAŞIMI)
Zamanaşımı, süre geçmesi suretiyle vergi alacağının kalkmasıdır. Zamanaşımı, mükellefin bu hususta bir müracaatı olup olmadığına bakılmaksızın hüküm ifade eder.(Md/113)
Vergi alacağının doğduğu takvim yılını takip eden yılın başından başlayarak beş yıl içinde tarh ve mükellefe tebliğ edilmeyen vergiler zamanaşımına uğrar. (Md/114) MÜKELLEFHABER / www.davavergi.com
Tahakkuk (Tarh) Zaman Aşımını Durduran Ve Kesen Haller:
— Vergi Dairesinin matrah takdiri için Takdir Komisyonuna başvurması; (vergi dairesince matrah takdiri için takdir komisyonuna başvurulması, zamanaşımını durdurur. Duran zamanaşımı mezkûr komisyon kararının vergi dairesine tevdiini takip eden günden itibaren kaldığı yerden işlemeye devam eder. Ancak işlemeyen süre her hâl ve takdirde bir yıldan fazla olamaz)
— Mücbir sebep hali; (Bu durumda, tarh zamanaşımı işlemeyen süreler kadar uzamaktadır (VUK 13 üncü maddede yazılı mücbir sebeplerden her hangi birinin bulunması halinde bu sebep ortadan kalkıncaya kadar süreler işlemez. Bu takdirde tarh zamanaşımı işlemeyen süreler kadar uzar.)
— Mükellefe ceza ihbarnamesi tebliği; (…Ancak 336 ncı madde hükmüne göre vergi ziyaı cezası ile usulsüzlüğün birleşmesi halinde kesilecek ceza, vergi ziyaı cezası için belli edilen zamanaşımı süresi içinde kesilir.
Bu süreler içinde ceza ihbarnamesi tebliğ edilmekle zamanaşımı kesilmiş olur)
Tahakkuk (Tarh) Zamanaşımında Özel Hükümler:
Şarta bağlı istisna veya muafiyet uygulamaları sonucu kısmen veya tamamen alınmayan vergilere ilişkin zamanaşımı süresi, istisna veya muafiyet şartlarının ihlâl edildiği tarihi takip eden takvim yılı başından itibaren başlar.
-Yıllara yaygın inşaat ve onarma işleri: Yıllara yaygın inşaat ve onarma işlerinde kar ve zararın işin bitimine bağlanmasının doğal sonucu olarak, bu işle ilgili zamanaşımı süresi de işin bittiği yılı takip eden yıldan başlamaktadır.
-Tasfiyeye giren kurumlarda: Bir yıldan fazla süren tasfiyeler de tarh zamanaşımı, tasfiyenin sona erdiği dönemi izleyen yıldan başlar.
– Motorlu Taşıtlar Vergisinde Tahakkuk Zamanaşımı: Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu’nun 9. maddesi uyarınca, Motorlu Taşıtlar Vergisi, taşıtların kayıt ve tescilinin yapıldığı yerin vergi dairesi tarafından her yıl Ocak ayının başında yıllık olarak tahakkuk ettirilmiş sayılır. Bu hüküm dolayısıyla, Motorlu Taşıtlar Vergisinde tahakkuk zamanaşımı söz konusu olmamaktadır.
-Şarta bağlı istisna ve muafiyet uygulamalarında: Şarta bağlı istisna ve muafiyet uygulamaları sonucu kısmen veya tamamen alınmayan vergilere ilişkin zamanaşımı süresi, bu şartların ihlal edildiği tarihi takip eden takvim yılından itibaren işlemeye başlar. Yatırım indirimi istisnası gibi haller ve indirimli kurumlar vergisi istisnası vb. bu düzenleme içerisindedir.
– Veraset ve İntikal Vergisinde Tahakkuk Zamanaşımı: Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu’nun 20/b maddesi hükmü uyarınca, Veraset ve İntikal Vergisinde zamanaşımı süresi, vergi alacağının doğduğu takvim yılını takip eden takvim yılının başından itibaren başlamamakta, sürenin başlangıcı idarenin intikali öğrenmesine bağlanmaktadır.
– Emlak Vergisinde Tahakkuk Zamanaşımı : Emlâk Vergisi Kanunu’nun 40. maddesi uyarınca, bildirim dışı kalan bina ve arazinin vergi ve cezalarında zamanaşımı, bu bina ve arazinin bildirim dışı bırakıldığının idarece öğrenildiği tarihi takip eden yılın başından itibaren başlamaktadır.
– Damga Vergisinde Tahakkuk Zamanaşımı: Damga vergisine tabi olup vergi ve cezası zamanaşımına uğrayan evrakın hükmünden tarh zamanaşımı süresi dolduktan sonra faydalanıldığı takdirde mezkür evraka ait vergi alacağı yeniden doğar.
Tahakkuktan vazgeçme:
İkmalen, re’sen veya idarece tarh edilen vergi ve bunlara ilişkin cezaların toplam miktarı 1.000.000 lirayı (1.000.000 lira dahil) aşmaması ve tahakkukları için yapılacak giderlerin bu miktardan fazla olacağının tespiti halinde, Maliye Bakanlığınca belirlenecek usul ve esaslar dahilinde tahakkuklarından vazgeçilebilir.( Mükerrer Madde 115)
Şikayet yolu ile müracaat:
Vergi mahkemesinde dava açma süresi geçtikten sonra yaptıkları düzeltme talepleri reddolunanlar şikayet yolu ile Maliye Bakanlığına müracaat edebilirler.
Bu madde gereğince il özel idare vergileri hakında valiliğe ve belediye vergileri hakkında belediye başkanlığına müracaat edilir.( Madde 124 )
Düzeltmede zamanaşımı:
114 üncü maddede yazılı zamanaşımı süresi dolduktan sonra meydana çıkarılan vergi hataları düzeltilemez. Şu kadar ki, düzeltme zamanaşımı süresi:
— Zamanaşımı süresinin son yılı içinde tarh ve tebliğ edilen vergilerde hatanın yapıldığı;
— İlan yolu ile tebliğ edilip vergi mahkemesinde dava konusu yapılmaksızın tahakkuk eden vergilerde mükellefe ödeme emrinin tebliğ edildiği;
— İhbarname ve ödeme emri ilan yoluyla tebliğ edilen vergilerde 6183 sayılı Kanuna göre haczin yapıldığı;
Tarihten başlayarak bir yıldan aşağı olamaz.( Madde 126)
Ölüm:
– Ölüm halinde vergi cezası düşer(Madde 372)
Mücbir sebepler:
– Bu kanunda yazılı mücbir sebeplerden her hangi birinin vukua geldiği malüm ise veya tevsik ve ispat olunursa vergi cezası kesilmez.( Madde 373)
Ceza kesmede zamanaşımı:
– Aşağıda yazılı süreler geçtikten sonra vergi cezası kesilmez:
1. vergi ziyaı cezasında cezanın bağlı olduğu vergi alacağının doğduğu takvim yılını takip eden yılın birinci gününden; 353 ve mükerrer 355 inci maddeler uyarınca kesilecek usulsüzlük cezalarında, usulsüzlüğün yapıldığı yılı takip eden yılın birinci gününden başlayarak beş yıl (114 üncü maddenin ikinci fıkrası hükmü ceza zamanaşımı için de geçerlidir.);
2. Usulsüzlükte, usulsüzlüğün yapıldığı yılı takip eden yılın birinci gününden başlayarak iki yıl;
Ancak 336 ncı madde hükmüne göre vergi ziyaı cezası ile usulsüzlüğün birleşmesi halinde kesilecek ceza, vergi ziyaı cezası için belli edilen zamanaşımı süresi içinde kesilir.
Bu süreler içinde ceza ihbarnamesi tebliğ edilmekle zamanaşımı kesilmiş olur. (Madde 374)
AMME ALACAKLARI TAHSİL USULÜ HAKKINDA KANUNDA ZAMANAŞIMI (TAHSİL ZAMANAŞIMI)
– Amme alacağı, vadesinin rastladığı takvim yılını takip eden takvim yılı başından itibaren 5 yıl içinde
tahsil edilmezse zamanaşımına uğrar. Para cezalarına ait hususi kanunlarındaki zamanaşımı hükümleri mahfuzdur.
Zamanaşımından sonra mükellefin rızaen yapacağı ödemeler kabul olunur.(Madde 102)
Zamanaşımını kesen haller
– Aşağıdaki hallerde tahsil zamanaşımı kesilir:
1. Ödeme,
2. Haciz tatbiki,
3. Cebren tahsil ve takip muameleleri sonucunda yapılan her çeşit tahsilat,
4. Ödeme emri tebliği,
5. Mal bildirimi, mal edinme ve mal artmalarının bildirilmesi,
6. Yukarıdaki 5 sırada gösterilen muamelelerden her hangi birinin kefile veya yabancı şahıs ve kurumlar
mümessillerine tatbiki veya bunlar tarafından yapılması,
7. İhtilaflı amme alacaklarında kaza mercilerince bozma kararı verilmesi,
8. Amme alacağının teminata bağlanması,
9. Kaza mercilerince icranın tehirine karar verilmesi,
10. İki amme idaresi arasında mevcut bir borç için alacaklı amme idaresi tarafından borçlu amme idaresine borcun
ödenmesi için yazı ile müracaat edilmesi.
11. Amme alacağının özel kanunlara göre ödenmek üzere müracaatta bulunulması
ve/veya ödeme planına bağlanması.
Kesilmenin rastladığı takvim yılını takip eden takvim yılı başından itibaren zamanaşımı yeniden işlemeye başlar.
Zamanaşımının bir bozma kararı ile kesilmesi halinde zamanaşımı başlangıcı yeni vade gününün rastladığı; amme alacağının teminata bağlanması veya icranın kaza mercilerince durdurulması hallerinde zamanaşımı başlangıcı teminatın kalktığı ve durma süresinin sona erdiği tarihin rastladığı; takvim yılını takip eden takvim yılının ilk günüdür.( Madde 103)
Tahsil Zamanaşımını Durduran Haller: (zamanaşımının işlememesi)
– Borçlunun yabancı memlekette bulunması,
– Borçlunun hileli (dolanlı) iflas etmesi,
– Borçlunun terekenin tasfiyesi dolayısıyla hakkında takibat yapılmasına imkan yoksa bu hallerin devamı müddetince zamanaşımı işlemez.
Zamanaşımı, işlememesi sebeplerinin kalktığı günün bitmesinden itibaren başlar veya durmasından evvel başlamış olan cereyanına devam eder.( Madde 104)
Tahsil imkansızlığı sebebiyle terkin:
Yapılacak takip sonunda tahsili imkansız veya tahsili için yapılacak giderlerin alacaktan fazla bulunduğu anlaşılan ve 213 sayılı Kanun kapsamına giren amme alacaklarında 10 Türk Lirasına (10 Türk Lirası dahil), diğer amme alacaklarında 20 Türk Lirasına (20 Türk Lirası dahil) kadar amme alacakları, amme idarelerinde terkin yetkisini haiz olanlar tarafından tahsil zamanaşımı süresi beklenilmeksizin terkin olunabilir. (Madde 106 )
MÜKELLEFHABER / www.davavergi.com
SONUÇ
213 Sayılı Vergi Usul Kanununda düzenlenen beş yıllık tahakkuk (Tarh) zamanaşımı süresinin dolması ile vergi idaresinin vergiyi tahakkuk ettirme yetkisi ortadan kalkmış olur. Zamanaşımı süresinin dolması ile mükellefe vergi dairesince vergi/ceza ihbarnamesi düzenlenip tebliğ edilemez, zamanaşımına uğrayan döneme ilişkin vergi incelemesi yapılamaz. Zamanaşımı süresi dolduktan sonra mükellefin isteği üzerine yapılan vergi ödemesi vergi dairesinde dikkate alınır.
6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkındaki Kanununda beş yıllık Tahsil Zamanaşımı süresinin dolması ile vergi idaresinin vergiyi tahsil etme yetkisi ortadan kalkmış olur. Zamanaşımı süresinin dolması ile mükellefe ödeme emri düzenlenemez ve herhangi bir takibe başlanılmaz. Zamanaşımı süresi dolduktan sonra mükellefin rızaen yapacağı ödemeler kabul olunur.
Yasal Uyarı: Sitemizde yayınlanan yazılar telif hakları nedeniyle izin alınmaksızın ve atıf yapılmaksızın kullanılamaz. Yapılan atıflarda, MÜKELLEFHABER / www.davavergi.com adreslerinin belirtilmesi zorunludur.
