VERGİ DAVALARINDA YETKİLİ VE GÖREVLİ VERGİ MAHKEMESİ NERESİDİR?
GİRİŞ
Vergilendirme işlemlerine ilişkin uyuşmazlıkların idari yargı içindeki vergi mahkemelerinde görülmesi göreve ilişkin bir husustur.
2576 sayılı Kanunun 6. maddesi ile Vergi mahkemeleri; genel bütçeye, il özel idareleri, belediye ve köylere ait vergi, resim ve harçlar ile benzeri mali yükümler ve bunların zam ve cezaları ile tarifelere ilişkin davaları ve bu konularda 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun uygulanmasına ilişkin davalarla diğer kanunlarla verilen işleri çözümler.
Vergi mahkemeleri, idari yargı içindeki vergi ve benzeri uyuşmazlıkları çözmekle görevli özel yetkili mahkemelerdir. Uyuşmazlık için öncelikle vergi mahkemesine başvurulması daha sonra ise Bölge İdare Mahkemesi ve Danıştay aşamalarına geçilmesi gerekmektedir.
YASAL DÜZENLEME
Vergi uyuşmazlıklarında yetki konusu ise, vergi mahkemelerinden hangi yer vergi mahkemesinin uyuşmazlığı çözeceğine ilişkindir.
2577 sayılı Kanunun 37. maddesine göre vergi uyuşmazlıklarında yetkili mahkeme;
“a) Uyuşmazlık konusu vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümleri tarh ve tahakkuk ettiren, zam ve cezaları kesen,
b) Gümrük Kanununa göre alınması gereken vergilerle Vergi Usul Kanunu gereğince şikayet yoluyla vergi düzeltme taleplerinin reddine ilişkin işlemlerde; vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümleri tarh ve tahakkuk ettiren,
c) Amme Alacaklarının Tahsil Usulu Kanunun uygulanmasında, ödeme emrini düzenleyen,
d) Diğer uyuşmazlıklarda dava konusu işlemi yapan,
Dairenin bulunduğu yerdeki vergi mahkemesidir.”
Vergi uyuşmazlıklarında yetkili mahkeme konusunda çoğu zaman sorun yaşanmaz çünkü genellikle idari işlemi tesis eden makamın bulunduğu yer mahkemesi yetkilidir. Daha çok, vergi resim harç benzeri mali yükümlerle ilgili hususlarda görev konusunda sorunlar yaşanmaktadır.
DANIŞTAY KARARI
Belediyelerce tahsil edilen asfalt tahrip bedelinden kaynaklanan uyuşmazlıkları vergi mahkemelerinin görev alanına girmektedir. Danıştay 9. Dairesinin 9.12.1997 gün ve 1996/2377 E., 1997/4011 K. sayılı kararı bu yöndedir:
“486 sayılı Umuru Belediyeye Müteallik Ahkamı Cezaiye Hakkında Kanunun 2. maddesinde, umumi ana lağımlarıyla su yollarını hasbezarure açtıranların belediyece tayin edilen müddet zarfında hali sabıka icra mecbur oldukları, müddeti mezkura zarfında yapılmadığı takdirde, belediyece bilkeşif yaptırılacağı, belediyece sarf olunan para alındıktan başka mesarifi vakıanın yüzde onunda ayrıca cezaen istifa olunacağı, yine aynı kanunun 4. maddesinde ise belediyece sıhhat ve selameti umumiye için mahzuru görülen hususi mecra ve lağım, kuyu ve çukurların nihayet bir hafta zarfında izalei mahzurunun, sahibine tebliğ olunacağı., tebligatı vakıa alakadaran tarafından nazarı itibara alınmadı ğ-,takdirde belediyece keşfi mucibince yaptırılacak mahzur izalei ve sarfiyat tahsil olundukları, başka mesarifi vakıanın, yüzde onunun da cezaen, istifa olunacağı, bununda rüsumu belediye gibi tahsil olunacağı hükme bağlanmıştır.
Olayda 436 sayıl; Kanunun 2. Maddesinden kaynaklanan asfalt tahrip bedelinin P.T.T. idaresinden istenilmesine ilişkin belediye encümen kararının iptali istemiyle açılan davada Ankara 1. Vergi Mahkemesi ile. Ankara 10. İdare Mahkemesi arasında çıkan görev; uyuşmazlığını giderilmesine ilişkin Ankara Bölge İdare Mahkemesinin 22.9.1994 tarih ve E;1994/2604, K:1994/2369. sayılı kararı, ile uyuşmazlığı idare mahkemesince çözümlenmesi, gerektiğine karar verilerek, Ankara 10. İdare Mahkemesinin görevsizlik kararının kaldırılıp dosyanın anılan mahkemeye gönderilmesi üzerine idare mahkemesince davanın esastan incelenerek reddedildiği görülmüştür.
2576 sayılı Bölge İdare Mahkemeleri idare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin Kuruluşu ve Görevleri Hakkında Kanunun 6. maddesinde, vergi mahkemelerinin genel bütçeye, il özel idareleri, belediye ve köylere ait vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümler ve bunlara ilişkin zam ve cezalar ile tarife uyuşmazlıklarını 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun uygulanmasından doğan uyuşmazlıkları ve kanunlarla verilen işleri çözümleyeceği hükme bağlanmıştır.
Açıklanan bu hükümler karşısında asfalt tahrip bedeli ile ilgili davaya bakmakla görevli mahkemenin vergi mahkemesi olması gerektiğinden ihtilafın idare mahkemesince incelenmesinde isabet görülmemiştir.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 43/1-b maddesine göre davaya bakacak idari yargı yerini belirleyen ve aynı maddenin 3. bendine göre de kesin olan Ankara Bölge İdare Mahkemesinin kararı, davanın bulunduğu o safhadaki kesinliği ifade eder ve bu kesinliğin amacı davanın daha başlangıçta mercisiz kalmamasını sağlamak, tarafların da mahkemelerin de görev ve yetki sorununu uzatarak işin sürüncemede kalmasını önlemektir. Yoksa bu kesinlik, temyiz merciinin, idari yargı içindeki görev ve yetki sorununu temyiz incelemesi safhasında ele almasını engelleyen nitelikte bir hüküm olarak yorumlanamaz. Çünkü aynı kanunun 49. maddesinin 1/a bendinde “görev ve yetki dışında bir işe bakılmış olması” hali, ilk sırada incelenecek temyiz sebebi olarak sayılmaktadır. Bölge idare mahkemesinin görevli ve yetkili idari mahkemeyi belirleme kararındaki kesinliği temyiz safhasındaki incelemeye kadar sirayet ettirmek temyiz merciinin, yasayla kendine verilmiş vazifeyi, yanı mahkemenin görev ve yetkisi dışında bir işe bakmış olup olmadığını inceleme vazifesini yapmaması, idare yahut vergi mahkemesinin görevi ve yetkisi dışında bir işe baktığını pek açık bir şekilde gördüğü halde dahi bu konulara girememesi ve çok açık hatalı hallerde bile bozma kararı verilememesi sonucunu doğurur.
Açıklanan nedenlerle, Ankara 10. İdare Mahkemesinin 6.11.1995 gün ve 1995/1341 sayılı kararının görev yönünden bozulmasına, 9.12.1997 tarihinde oyçokluğu ile karar verildi.”
SONUÇ
Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu tarafından mahkemelerin yargı çevreleri yeniden belirlenebilmektedir. Eğer dava açıldıktan sonra mahkemelerin yargı çevrelerine ilişkin bir değişiklik olursa, davanın her aşamasında dosyanın yetkili mahkemeye gönderilmesine karar verilir. Örneğin, Düzce Vergi Dairesi’nce tesis edilen bir haciz işlemine karşı Sakarya Vergi Mahkemesinde açılan dava da dosyanın tekemmül aşamasında yetkili yargı yeri değiştiğinden, dava yetki yönünden reddedilerek Zonguldak Vergi Mahkemesine gönderilmesine karar verilmiştir.
İYUK’nun 15. Maddesi uyarınca, idari yargının görevli olduğu konularda görevli veya yetkili olmayan mahkemeye açılan davaların görev veya yetki yönünden reddedilerek dava dosyasının görevli veya yetkili mahkemeye gönderilmesine karar verilir, bu kararlara karşı istinaf ve temyiz yoluna başvurulamaz.
